عبدالغفارخان صدیقالملکغفارخان - عبدالغفارخان صدیق‌الملک، از رجال وزارت امور خارجه در دورۀ ناصری بوده است. ۱ - معرفی اجمالیتاریخ تولد او دانسته نیست. وی در دهخوارگان آذربایجان زاده شد. [۱]
میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، رجال وزارت خارجه در عهد ناصری و مظفری، ص ۷۳.
در تبریز للهباشی ناصرالدین میرزا (بعداً شاه) بود. [۲]
اصغر مهدوی، القاب و مناصب قاجاری و اسناد امین‌الضرب، ج۱، ص۲۰۱، تدوین مهدی قمی‌نژاد، تهران ۱۳۸۸ش.
از تاریخ ملقب شدن وی به صدیق‌الملک نیز اطلاعی نیست. غفارخان صدیق‌الملک پس از ورود به وزارت امور خارجه، از منشیان این وزارتخانه شد. سپس میرزا سعیدخان مؤتمن‌الملک، وزیر خارجۀ وقت، اورا رئیس ادارۀ محاکمات وزارت خارجه کرد. [۳]
میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، رجال وزارت خارجه در عهد ناصری و مظفری، ص ۷۳.
[۴]
میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، خاطرات ممتحن‌الدوله (زندگی‌نامۀ میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی)، ص ۱۲۸.
غفارخان صدیق‌الملک در ۱۲۶۸ نایب دوم وزارت خارجه شد. [۵]
اصغر مهدوی، القاب و مناصب قاجاری و اسناد امین‌الضرب، ج۱، ص۲۰۱.
[۶]
مهدی بامداد، شرح رجال ایران در قرون ۱۲، ج۶، ص۱۷۱ـ ۱۷۲.
در ۱۲۶۹ مأمور استقبال از کیت ادوارد ابت، نایب سفارت انگلیس، گردید. [۷]
محمدتقی سپهر، ناسخ التواریخ، ج۳، ص۱۲۱۸.
در ۱۲۷۶ نایب اول وزارت خارجه شد. [۸]
اصغر مهدوی، القاب و مناصب قاجاری و اسناد امین‌الضرب، ج۱، ص۲۰۱.
[۹]
مهدی بامداد، شرح رجال ایران در قرون ۱۲، ج۶، ص۱۷۱ـ ۱۷۲، ۱۳ و ۱۴ هجری، تهران ۱۳۷۱.
در این سال همچنین به عضویت مصلحت‌خانه درآمد که برای رسیدگی به امور کشوری و لشکری و انتظام امور تأسیس شده بود. [۱۰]
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، مرآت‌البلدان، ج۳، ص۱۳۴۱.
وی در ۱۲۷۷، به جای قاسم‌خان والی دامغانی، وزیر مختار و ایلچی مخصوص روسیه شد و به سن‌پطرزبورگ رفت. [۱۱]
محمدجعفر خورموجی، حقایق‌الاخبار ناصری، ج۱، ص۲۶۴.
[۱۲]
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۸۳۳.
[۱۳]
میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، رجال وزارت خارجه در عهد ناصری و مظفری، ص ۷۳.
سپس مسئولیت رسیدگی به امور تجاری دولتهای خارجی به پسراو، میرزاجوادخان، واگذار گردید. [۱۴]
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۸۳۳.
غفارخان پس از دو سال، در ۱۲۷۹، از روسیه به ایران بازگشت. [۱۵]
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، مرآت‌البلدان، ج ۳، ص ۱۴۲۹.
[۱۶]
میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، رجال وزارت خارجه در عهد ناصری و مظفری، ص ۷۳.
پس از بازگشت، کارگزار آذربایجان، و للـه‌باشی مظفرالدین میرزا (بعداً شاه) گردید. [۱۷]
میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، رجال وزارت خارجه در عهد ناصری و مظفری، ص ۷۳.
[۱۸]
اصغر مهدوی، القاب و مناصب قاجاری و اسناد امین‌الضرب، ج۱، ص۲۰۱.
غفارخان صدیق‌الملک در ۱۲۸۱ برای عرض تبریک از سوی شاه به ژنرال منکویس – که به جانشینی ممالک قفقاز رسیده بود – به تفلیس رفت. [۱۹]
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، مرآت‌البلدان، ج ۳، ص ۱۴۶۶.
وی در ۱۲۸۴ به ریش سفیدی درب¬خانۀ شاه منصوب گردید. [۲۰]
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، مرآت‌البلدان، ج ۳، ص ۱۵۶۹،
۲ - وفاتغفارخان صدیق‌الملک در ۱۲۹۵ در تبریز درگذشت و در مزار سید حمزه، واقع در محلۀ سرخاب، به خاک سپرده شد. با مرگ او، لقب صدیق‌الملک به میرزا محمدخان رئیس- که از کارمندان عالی¬رتبۀ وزارت خارجه بود- اعطا شد. [۲۱]
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، ج ۳، ص ۱۹۸۵.
[۲۲]
مهدی بامداد، شرح رجال ایران در قرون ۱۲، ج۱.
او مردی هنرمند و خوشنویس و در سطح استادان نستعلیق نویس سدۀ سیزدهم بود. [۲۳]
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، المآثر والآثار، ج ۱، ص ۲۸۵.
[۲۴]
مهدی بیانی، احوال و آثار خوش‌نویسان، ج۱، ص۵۵۷.
به گفتۀ ممتحن‌الدوله، [۲۵]
میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، رجال وزارت خارجه در عهد ناصری و مظفری، ص ۷۳.
اوراق مشق او را به جای خطوط میرعماد قزوینی، خوشنویس شهیر، خریداری می‌کردند. غفارخان صدیق‌الملک با علوم قدیمه نیز آشنایی داشت. وی شخصی مذهبی و درستکار بود و به قولی، پس از بازگشت از پطرزبورگ، ایمان و عقاید مذهبی او محکم‌تر شد و حتی به نوشتن شرحی بر نهج‌البلاغه اقدام کرد. [۲۶]
میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، رجال وزارت خارجه در عهد ناصری و مظفری، ص ۷۳.
[۲۷]
مهدی بامداد، شرح رجال ایران در قرون ۱۲، ج۶، ص۱۷۱ـ ۱۷۲.
از فرزندان او، به جز میرزا جوادخان، که به او اشاره شد، میرزا عبدالرحیم‌خان بودکه شاگرد مدرسۀ توپخانه بود و به منصب مهندس باشی‌گری خطوط تلگراف رسید و سپس در وزارت خارجه مشغول کار شد. [۲۸]
محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، مرآت‌البلدان، ج ۲، ص ۱۰۹۳.
۳ - فهرست منابع(۱) محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، المآثر والآثار، تهران ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۸ش. (۲) محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، چاپ محمداسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۷ش. (۳) محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، مرآت‌البلدان، چاپ عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸. (۴) مهدی بامداد، شرح رجال ایران در قرون ۱۲، ۱۳ و ۱۴ هجری، تهران ۱۳۷۱. (۵) مهدی بیانی، احوال و آثار خوش‌نویسان، تهران ۱۳۴۶ش. (۶) محمدجعفر خورموجی، حقایق‌الاخبار ناصری، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۴۴ش. (۷) محمدتقی سپهر، ناسخ التواریخ، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۷ش. (۸) میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، رجال وزارت خارجه در عهد ناصری و مظفری، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۶۵. (۹) میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی، خاطرات ممتحن‌الدوله (زندگی‌نامۀ میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی)، چاپ حسینقلی خانشقاقی، تهران ۱۳۶۲ش. (۱۰) اصغر مهدوی، القاب و مناصب قاجاری و اسناد امین‌الضرب، تدوین مهدی قمی‌نژاد، تهران ۱۳۸۸ش؛ ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «»، شماره۶۸۴۵. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|